Piętra roślinności tatrzańskiej

Flora i fauna * Regiel dolny * Regiel górny * Kosodrzewina * Pasmo hal * Turnie i piargi

---

W atmosferze ziemskiej wraz ze wzrostem wysokości następuje spadek temperatury, zwykle ok. 1 stopień na każde 160 m. Wynika z tego, że obszar Tatr jest regionem dużo chłodniejszym od otaczających je równin.
Dlatego znalazły tu odpowiednie warunki do rozwoju zarówno rośliny powszechnie spotykane na równinach, jak i właściwe dla regionów subpolarnych, odporne na niskie temperatury, silne wiatry.
Na skutek różnych warunków klimatycznych panujących na różnych wysokościach roślinność ułożyła się w kilka wyraźnych pięter roślinnych. Można je zaobserwować np. ze znanych punktów widokowych na Głodówce, Gubałówce i wielu innych.
Wyróżniamy następujące piętra roślinności: regiel dolny, regiel górny, strefa kosodrzewiny, pasmo hal i strefa turnii i piargów. * początek strony

Regiel dolny Pasmo regla dolnego stanowią na ogól lasy i polany położone najniżej czyli do wysokości 1200 m n.p.m. Lasy tej strefy są na ogół bukowo-jodłowe . Jodła wyraźnie odcina się od reszty lasu jako jaśniejsze pasma. Na jesień obszary bukowe przyjmują kolory od żółtego do czerwonego. Z drzewa bukowego był przez lata otrzymywany dobrej jakości węgiel drzewny, dla hut, kuźni i hamerni, dlatego lasy bukowe były przez lata mocno eksploatowane. Najlepiej zachowane lasy regla dolnego występują w okolicach Dolin Białego, Strążyskiej i za Bramką. Lasy bukowe i bukowo-jodłowe rozwinęły się na glebach na podłożu skał osadowych o dużej zawartości wapnia. W stefie regla dolnego oprócz buku i jodły występuje również świerk i sporadycznie jawor. Na wiosnę, zanim rozwiną się liście buczyny eksploduje, dzięki dużej ilości światła roślinność runa leśnego. Kwitnie wtedy liliowy żywiec gruczołowaty i wawrzynek wilcze łyko. Na biało kwitnie rzeżucha trójlistkowa, pojawiają się paprocie, a wśród nich paprotnik kolczasty. Na obrzeżach lasów bukowych kwitnie lilia złotogłów i kuszczyk rdzawoczerwony. Miejsca najlepiej oświetlone upodobały sobie naparstnica zwyczajna bez koralowy i popularna w całej Polsce wierzbówka kiprzyca.
Nad potokami W miejscach wilgotnych nad potokami i strumieniami na wiosne zakwita w postaci dużych łanów lepiężnik wyłysiały posiadający kremowe kwiaty. Często towarzyszy mu spotykany w wilgotniejszych lasach lepiężnik biały, rutewka orlikolistna i ostrożeń lepki. Brzegi potoków i wilgotniejsze łąki upodobały sobie kaczeńce. Są one powszechne w wigotnych miejscach w wyższych piętrach tatarzańskich. Całe polany kaczeńców można spotkać min. w Dolinie Chochołowskiej, Kościeliskiej oraz Olczyskiej.
Innym mieszkańcem okolic potoków, zapuszczjącym korzenie na gliniastych zboczach i stromych obrywach jest efektowne parzydło leśne.
Przy źródłach rosną fiołki dwukwiatowe, słonecznice wąskolistne i ciemnofioletowe tojady mocne.
Polany i łąki Najbujniejesza roślinność występuje jednak na jasnych polanach leśnych i łąkach. Wiele z nich jest pozostałoaścią po dawnym wyrębie lasów, np. Wyżnia Kira Miętusia i Polana Pisana w Dolinie Kościeliskiej. Dziś stanowią one ważny element krajobrazowy będącym rajem dla niektórych gatunków roślin. Można tu spotkac ponad 100 gatunków roślin kwiatowych, kwitnących od wiosny do jesieni. Charakter roślinnosci zależy min od wilgotnosci i żyzności gleby. Na wiosnę polany stają się królestwem krokusów, które pojawiają się masowo jeszcze w kwietniu kiedy polanę pokywają ostatnie płaty śniegu. Do najpiękniejszych takich miejc można zaliczyć Wyżnią Kirę Miętusią, Polanę Smytnią, Polnę Biała Woda oraz Kalatówki. Bardziej suche polany stają się na wiosnę siedliskiem pierwiosnki wyniosłej (rośnie ona również na skrajach lasów i w zaroślach). Później na żyznych polanach dominują trawy: mietlica zwyczajna, kostrzwy oraz chabry, przywrotnki, koniczyny, efektowne mieczyki dachówkowate. Jesienią polany te zostają zdominowane przez zimowita jesiennego, który przypomina na pierwszy rzut oka krokusa jednak należy do całkiem odmiennej rodziny.
Bagiennym łąkom towarzyszy ostrorzeń łąkowy oraz wełnianka szerokolistna. W czasie owocowania tej ostatniej łąka staje się falującym dywanem białych kłebuszków "waty". Wełniankę można również spotkać w wyższych strefach roślinnych. Np. w lipcu spotkałem pola wełnianki nad Stawami Rohackimi na Słowacji, czy w Dolinie 5 Stawów Polskich, na Hali Gąsienicowej. * początek strony

Regiel górny Ta strefa roślinna obejmuje wysokość od 1200 m do ok. 1550 m n.p.m. (w Tatrach Wysokich nawet 1650 m) Jest ona porośnięta borem świerkowym. W niewielu miejscach zachowała się pradawna górnoreglowa puszcza tatrzańska. Można ją spotkać na stromych zobczach Wołoszyna, w Dolinie Waksmundzkiej, na stokach Miedzianego, Żabiego, Opalonego oraz w górnych partiach Doliny Kościeliskiej i Chochołwskiej. Poza świerkami w strefie górnoreglowych lasów można spotkać jarzębinę i limbę.
W runie leśnym obszarów zasobnych w wapń, a więc głównie Tatr Zachodnich obfitują w mchy, występuje tu również paprotnik ostry i kosmatka olbrzymia. Można tu także spotkać znany z niższych partii Tatr żywiec gruczołowaty. W miejscach bardziej nasłonecznionych rośnie wiciokrzew czarny, a na drzewach gdzieniegdzie pojawia się powojnik alpejski. Jest on bardzo chrakterystyczny zarówno w okresie kwitnienia jak i owocowania. Na bardziej ubogich glebach regla górnego, a więc na podłożu granitowym wyrasta borówka brusznica i borówka czernica, podrzeń żebrowiec oraz wiele mchów.
Wielką osobliwością regla górnego stanowi wspomniana wcześniej limba. Dobrze zachowane lasy limbowe porastają zbocza Wołoszyna, Żabiego i Miedzianego. Limba poza Tatrami nie występuje nigdzie indziej w Polsce.
Z kwiatów regla górnego najpowszechniejsza jest goryczka trojeściowa kwitnąca na obrzeżach lasów i polanach, goryczka orzęsiona, dzwonek skupiony. * początek strony

Piętro kosodrzewiny Kolejną strefą roślinną rozciągającą się pomiędzy 1500 m a 1800 m n.p.m. jest kosodrzewina. Najbujniejsza rośnie na wysokościach górnej granicy lasu i osiąga wysokość nawet do 3 m. Im wyżej tym staje się ona rzadsza i niższa. Na wysokościach ok. 1800 m rośnie tylko kępkami i ma wysokość kilku cm. Kosodrzewinie towarzyszy jarzębina zwyczajna w odmianie górskiej, czyli odporniejszej na ostre warunki klimatyczne, jarząb mączny oraz jarząb nieszypułkowy. Poza tym występuje tu róża alpejska i wierzba śląska. Wilgotniejsze obszary kosodrzewiny upodobały sobie takie gatunki jak wysoka miłosna górska, oraz modrzyk, ciemiężyca zielona i omieg górski. Na brzegach potoków i wilgotnych upłazach rośnie trujący tojad mocny, endemiczna ostróżka tatrzańska oraz arcydzięgiel litwor wykorzystywany niegdyś do wytwarzania olejków zapachowych.
Obszary bardziej suche są królestwem traworośli wśród których dla gleb bezwapiennych najważniejszym jest trzcinnik owłosiony. Tam też rosną: goryczka kropkowana, mięsisty prosienicznik jednogłówkowy o żółtych kwiatach oraz kuklik górski. * początek strony

Piętro hal Ta strefa roślinności rozciąga się pomiędzy 1800 m a 2300 m n.p.m. Oczywiście w niektórych miejscach górna granica przebiega nieco niżej. Np. na zimnych, północnych ścianach Świnicy hale kończą sie na wysokości 2100 - 2200 m n.p.m. W tej strefie na podłożu wapiennym wystepują: sesleria tatrzańska, dębik ośmiopłatkowy i wierzba żyłkowana, wierzba zielna. Obok nich rosną: skalnice: seledynowa, gronkowa i darniowa, fiołek alpejski, jaskier okrągłolistny, siekiernica górska.
Miejsca wilgotniejsze i wyleżyska śniegowe stanowią ostoję skalnicy tatrzańskiej, nakrapianej, jaskra i tłustosza alpejskiego.
Tereny o podłożu granitowym, a więc ubogie w węglan wapnia są zasiedlone przez sita skucinę i boimkę dwurzędową. Gatunki te porastają granie i miejsca pozostające pod sniegiem niezbyt długo. Obok nich występuje kostrzewa niska żyworodna, widłak wroniec, rdest żyworodny, a z kwiatów dzwonek alpejski, sasanka biała alpejska, zawilec narcyzowy, omieg kozłowiec oraz pasożyt - gnidosz okółkowy.
Wilgotniejsze upłazy porasta pierwiosnka maleńka, wystepująca czasem masowo. * początek strony

Turnie i piargi Najwyżej położone piętro roślinności rozciąga się od wysokości ok. 2300 m po najwyższe szczyty tatrzańskie. Pomimo najsurowszych warunków klimatycznych i bardzo krótko trwającego okresu wegetacyjnego (zima trwa tutaj 9 miesięcy) niektóre rośliny potrafią znaleźć tam dogodne warunki do rozwoju. Są wśród nich nie tylko porosty takie jak porost islandzki, chrobotki i alektoria. Wilgotniejsze zagłębienbia wsród skał porasta znana z niższej strefy pierwiosnka maleńka. W miejscach osłoniętych od wiatru rosną boimka dwurzędowa i kostrzewa niska żyworodna. Z roślin kwiatowych z trudnymi warunkami zmagają się: granitolubna lepnica bezłodygowa, posiadający żółte kwiaty starzec kraiński oraz goryczka przezroczysta.
Na skałach często można spotkać zielony nalot wzorca geograficznego, stanowiącego symbiozę dwóch gatunków: mchu utrzymującego wilgoć i grzyba łączącego mech ze skałą. Na granitowych piargach zaś można spotkać skalnicę naprzeciwległą. * początek strony